Solidna podstawa domu - Fudamenty

• Monolityczne - wykonane z betonu klasy B 15, lub B 20 wlewanego we wcześniej przygotowane szalunki.

Zaletą monolitycznych ścian betonowych jest mała nasiąkliwość i duża wytrzymałość na ściskanie, co sprawia, że najlepiej sprawdzają się w przypadku gruntów niejednorodnych i na terenach podmokłych. Podstawową wadą jest to, że trudno je wykonać w bardzo niskich, lub bardzo wysokich temperaturach. Sporą niedogodnością jest konieczność wykonywania pracochłonnych i kosztownych szalunków (ceny drewna wciąż idą w górę). Przy większych budynkach ułatwieniem może być stosowanie szalunków wielokrotnego użytku, które skracają czas pracy, a ich coraz większa dostępność sprawia, iż ich wypożyczenie może być bardziej korzystne od kupowania drewna.

• Murowane z bloczków betonowych lub pustaków szalunkowych

Bloczki wykonane z betonu są bardzo popularnym materiałem do murowania ścian fundamentowych. Dostępne są bloczki o szerokości 12, 25, lub 38 centymetrów. Są mrozoodporne i wytrzymałe na ściskanie, mają jednak mniejszą wytrzymałość na obciążenia boczne niż zbrojone monolityczne ściany z betonu. Ściany z bloczków wykonuje się szybciej i łatwiej niż ściany monolityczne. Są też od nich tańsze.

Wadą jest duży ciężar bloczka (20-30 kilogramów), oraz możliwość przeciekania w miejscach spoin przy źle wykonanej izolacji przeciwwilgociowej. Należy więc pamiętać o stosowaniu wysokiej klasy materiałów hydroizolacyjnych.

• Pustaki szalunkowe - łączą zalety ścian monolitycznych i wykonanych z bloczków, eliminując podstawowe wady. Wykonane z betonu klasy B 15 lub B 20 spełniają funkcję szalunku traconego. Pustaki układamy na sucho, lub na zaprawie cementowej, a następnie ich otwory wypełniamy betonem B 15. W otworach można pionowo umieszczać pręty zbrojeniowe, a niektóre mają również w ściankach specjalne rowki umożliwiające stosowanie zbrojenia poziomego. Ściany z pustaków szalunkowych w całości wypełnionych betonem mają bardzo dużą wytrzymałość na ściskanie i obciążenia boczne oraz stosunkowo małą nasiąkliwość.

Najpopularniejsze szerokości: 20, 25, 30 centymetrów, waga jednego bloczka ok. 15 kg.

FUNDAMENTY

Prawidłowo wykonany fundament to bardzo ważna część domu. Od jego wytrzymałości, stabilności i jakości wykonania zależy trwałość i bezpieczeństwo całego domu. Podstawową funkcją fundamentu jest przeniesienie na grunt wszystkich obciążeń budynku. Rodzaj i wielkość fundamentów zależą od ciężaru domu oraz od warunków gruntowych na parceli. Bardzo ważnym elementem solidnego i trwałego fundamentu jest izolacja chroniąca przed wodą i wilgocią.

Sposób posadowienia domu powinien być precyzyjnie opisany w projekcie i wykonawcy zazwyczaj stosują się ściśle do zaleceń projektanta. Zdarza się jednak, że specyficzne warunki geotechniczne zmuszają do pewnych zmian. W takim przypadku prace musi ściśle nadzorować kierownik budowy, który bierze pełną odpowiedzialność za wykonane prace. Dlatego też podstawowa wiedza o fundamentach przyda się każdemu inwestorowi. Łatwiej wtedy podejmować pewne decyzje (np. czy dom podpiwniczony czy nie) oraz dopilnować poprawności wykonania prac.

Głębokość posadowienia

Przy wyborze sposobu fundamentowania należy uwzględnić rodzaj i konstrukcję obiektu, cechy gruntu na którym budynek będzie stawiany oraz sposób prowadzenia robót ziemnych. Ważne jest, by prawidłowo rozpoznać warunki wodno-gruntowe terenu, na którym planowana jest budowa. Z tego powodu, przed przystąpieniem do projektowania domu, powinniśmy zlecić wykonanie odpowiednich badań geotechnicznych. Na ich podstawie dowiemy się jaka jest głębokość zalegania wód gruntowych, jakie grunty występują na działce i w jaki sposób przebiegają ich warstwy. Powinno się zebrać informacje o notowaniach wody w danym rejonie - na jakiej głębokości występuje, jakie są jej wahania w zależności od pory roku i jak zmieniał się jej stan w ostatnich latach. Warto również sprawdzić jakie rozmiary mają fundamenty sąsiednich domów, jak są izolowane, czy nie pękają.

Przy ustalaniu głębokości posadowienia fundamentów należy uwzględnić jeszcze inne czynniki. Trzeba ustalić głębokość i grubość warstwy nośnej - warstwy gruntu znajdującego się bezpośrednio pod fundamentem, oraz występowanie gruntów pęczniejących, zapadowych i wysadzinowych (szczególnej uwagi wymagają torfy i inne grunty organiczne). W przypadku, gdy grunt o wymaganej nośności znajduje się poniżej projektowanego poziomu posadowienia, często najlepszym rozwiązaniem jest wymiana dolnej warstwy gruntu. Słabonośny grunt usuwa się do pewnej głębokości i zastępuje podsypką w postaci grubego piasku lub pospółki, które układa się warstwami i odpowiednio zagęszcza. I wreszcie najważniejszy element całej układanki - głębokość przemarzania gruntu. W Polsce występuje kilka stref głębokości przemarzania gruntu. Domy niepodpiwniczone powinno się posadawiać poniżej strefy przemarzania gruntu, która w zależności od regionu kraju sięga od 0,8 do 1,4 m poniżej poziomu terenu.

Od czego zacząć

Prace związane z wykonaniem fundamentów należy rozpocząć od zdjęcia z obszaru, na którym będzie realizowana budowa, warstwy humusu. Następnie trzeba wykonać wykop. Wielkość i kształt wykopu uzależniona jest od rodzaju fundamentu, kształtu budynku oraz od tego czy budynek będzie podpiwniczony czy nie. Wzdłuż wykopu, wokół fundamentu należy wykonać drenaż. Jest to najpewniejszy sposób ochrony budynku przed wodą gruntową i opadową. Dzięki zastosowaniu drenażu woda gromadząca się w bezpośrednim sąsiedztwie budynku będzie odprowadzana do zbiorników wodnych lub do kanalizacji burzowej. W trakcie prac przygotowawczych trzeba dokładnie zaplanować miejsce wykonania przepustów, którymi później będą doprowadzone do domu przyłącza - woda, gaz, kanalizacja.

Jaki fundament?

Materiały, z których wykonuje się fundamenty muszą charakteryzować się dużą wytrzymałością i małą nasiąkliwością. Powinny być odporne na działanie mrozu, substancji chemicznych i biologicznych. Zazwyczaj dobierane są w zależności od rodzaju i przeznaczenia fundamentu. Obecnie większość fundamentów wykonuje się z betonu i żelbetu. Ściany fundamentowe można zbudować również z cegły pełnej (np. Jopek, Leier), bloczków betonowych, pustaków szalunkowych (tzw. szalunek tracony), bloczków keramzytowych (Optirock). W przypadku materiałów porowatych (keramzyt, beton komórkowy) trzeba bardzo starannie przeanalizować problem izolacji przeciwwilgociowej.

Najprostszym, pod względem konstrukcyjnym, i najczęściej wykonywanym w budownictwie jednorodzinnym fundamentem jest ława fundamentowa. Jest to część budynku znajdująca się między ścianą fundamentową, a gruntem. Jej wymiary uzależnione są od nośności gruntu i wielkości obciążenia przekazywanego z obiektu na grunt. Przekrój poprzeczny ławy może mieć kształt prostokątny lub trapezowy. Na ławach wykonuje się ściany fundamentowe jedno-, dwu-, lub trójwarstwowe, które zwykle wystają 30-50 cm powyżej terenu. Szerokość ścian najczęściej wynosi 25-50 cm i zależy przede wszystkim od sposobu ich ocieplenia oraz projektowanej grubości i rodzaju ścian nośnych.

W budynkach o konstrukcji szkieletowej, gdzie większość obciążeń przekazywanych jest przez słupy, a nie przez ściany, fundamenty buduje się w postaci stóp fundamentowych. Mogą one być betonowe lub żelbetowe i podobnie jak ławy fundamentowe mieć prostokątny bądź trapezowy przekrój poprzeczny. Podstawa stopy najczęściej jest kwadratowa, choć zdarzają się stopy w kształcie prostokąta. Wymiary i zbrojenie stóp są zależne od obciążenia budynku i nośności gruntu. Przy dużych obciążeniach bardziej ekonomiczne są stopy żelbetowe gdyż stopy betonowe musiałyby mieć dużą wysokość.

W przypadku budowania domu na gruntach o małej nośności możliwe jest wykonanie fundamentu w formie płyty fundamentowej. W tym przypadku dom postawiony jest na leżącej praktycznie na powierzchni gruntu płycie żelbetowej. Zapewnia ona równomierne osiadanie całej budowli i rozkłada jej obciążenia na dużą powierzchnię gruntu. Gdy płyta jest posadowiona bezpośrednio na gruncie, rezygnuje się z wykonania wykopów, wystarczy usunięcie warstwy humusu. Aby zabezpieczyć budynek przed wysadzinami mrozowymi konieczne jest zastąpienie warstwy gruntu rodzimego, znajdującego się w miejscu posadowienia budynku, dokładnie zagęszczononą warstwą tłucznia lub żwiru. Płytę fundamentową można pogrubić w miejscach oparcia ścian budynku. Takie rozwiązanie daje możliwość stawiania nieco szerszych ścian nośnych.

Z piwnicami

Jeśli decydujemy na dom podpiwniczony, lepiej zaprojektować piwnice pod całym budynkiem a nie tylko jego częścią. W budynku częściowo podpiwniczonym prowadzenie prac fundamentowych jest dużo bardziej skomplikowane, ponieważ wysokość ściany zmienia się na jej długości i konieczne jest wykonanie tzw. ław schodkowych. Powstaje wtedy niebezpieczeństwo nierównomiernego osiadania ścian.

Dom podpiwniczony najczęściej posadawia się na ławach betonowych. Na nich wykonuje się ściany piwnicy. Jeśli obciążenia są duże, a grunt słaby, trzeba wykonać ławy żelbetowe. Na ławach zawsze wykonuje się poziomą izolację przeciwwilgociową - najlepiej na całej szerokości (np. Izolbet, PCI), którą później łączy się na zakład z izolacją poziomą podłogi i pionową izolacją ścian piwnic. Jeśli grunt jest wyjątkowo słaby, można rozważyć posadowienie domu na żelbetowej płycie fundamentowej. Ściany piwnic wykonuje się podobnie jak ściany fundamentowe budynków niepodpiwniczonych. Jeśli piwnica ma być nieogrzewana, można ewentualnie nie wykonywać izolacji termicznej ścian. Fachowcy zdecydowanie odradzają wznoszenie budynku podpiwniczonego przy wysokim poziomie wód gruntowych.

Robert Glac