Zakładamy żywopłot

Każda działka nabiera szczególnego wyglądu jeśli otacza ją „mur" zieleni. Czyni z niej zamkniętą i odizolowaną od reszty świata całość. Pozwala cieszyć się ciszą i spokojem oraz uciec przed wzrokiem sąsiadów. Zielony szpaler stanowi niezwykle piękne tło dla innych roślin wypełniających nasz ogród.
Jednocześnie pełni on funkcje użytkowe bo zasłania nieruchomość przed wiatrem, zanieczyszczeniami, mrozem, oddziela poszczególne części ogrodu, zasłania nieciekawe widoki, a przede wszystkim wyznacza granice posiadłości. Niektóre rośliny mają ciernie i jeśli z nich stworzymy żywopłot, to dodatkowo będzie to zapora przed niepożądanymi gośćmi.
Ogromna ilość roślin, które można wykorzystać do stworzenia żywopłotu sprawia, że możemy je dowolnie zestawiać, w zależności od celu jaki chcemy osiągnąć. Żywopłot, tak jak inne ogrodzenia, może mieć różną wysokość i szerokość. Wszystko zależy od otoczenia, wielkości działki, charakteru ogrodu i funkcji jaką ma spełniać żywopłot.

Żywopłot nieformowany
Składa się z krzewów i drzew rosnących zdawałoby się w nieładzie. Sadzone są nie zawsze w równych odstępach tak, aby jak najbardziej przypominać naturalną roślinność wtapiającą się w krajobraz. Takie zestawienie roślin przyciąga ptaki, które szukają tu schronienia, mieszkania i pożywienia, my zaś możemy się cieszyć obserwacja ich życia oraz wsłuchiwać się w ich trele. Wyższy pas roślinności to drzewa liściaste i iglaste, które mogą dorastać nawet do 20 m wysokości. Średni pas to wysokie do 4 m krzewy, zaś u ich stóp niższe krzewy i wysokie byliny lub trawy. Ważne jest aby były to rośliny, które mają charakterystyczny pokrój, są łatwe w uprawie i nie wymagają wielkich zabiegów pielęgnacyjnych. Oczywiście każda roślina aby lepiej rosła wymaga cięcia, podczas którego usuwa się stare, przemarznięte i zaschnięte pędy , które mogą stać się siedliskiem chorób, roślina wówczas lepiej rośnie, jest silniejsza i ładniej kwitnie.
Zwykle żywopłot nieformowany zajmuje dużo miejsca. Potrzebny jest pas szerokości 3-4 m, w związku z tym takie nasadzenia nadają się raczej na duże podmiejskie działki. Przy doborze gatunków roślin należy mieć na uwadze jakie rozmiary osiągną rośliny po paru latach, gdyż od tego zależy czy będą rosły zdrowe. Muszą mieć wystarczająco miejsca na rozrastające się korzenie i gałęzie, aby do wnętrza krzewu docierało powietrze oraz odpowiednia dawka światła słonecznego.
Rośliny sadzi się w grupach po 3 - 5 roślin, aby były lepiej widoczne oraz zestawia się gatunki kwitnące w różnych kolorach np. forsycja i wajgela. Można zestawić krzewy o atrakcyjnym ulistnieniu np.berberys o liściach czerwonych i zielonych, odmiany derenia o liściach biało zielonych i złotych, bardzo atrakcyjna pęcherznica kalinolistna 'Luteus', odmiany ognika o różnych kolorach owoców, bez czarny z liśćmi zielonymi i odmiana o złotych liściach, dzikie róże, hortensje ogrodowe o różnych kolorach kwiatów. Tworząc taki kolorowy szpaler należy się postarać aby w każdym miesiącu był atrakcyjny ze względu na kwitnienie roślin. Już w marcu kwitnie oczar, dereń właściwy, później forsycje, migdałki, w kwietniu świdośliwa, pigwowiec japoński, w maju i czerwcu zakwita większość krzewów żywopłotowych m.in. kalina, lilak chiński (popularnie zwany bzem), jaśminowiec, jabłoń ozdobna, tawuła Van Houtte'a, latem kwitnie budleja (polecam ją zwłaszcza miłośnikom motyli), ketmia. Wyższą partię tego żywopłotu mogą tworzyć m.in. złotokap, głóg dwuszyjkowy, klony, brzozy, leszczyny, jarzębiny.
Kompromisem między żywopłotem naturalistycznym a strzyżonym jest założenie składające się z wolnorosnących krzewów posadzonych swobodnie w jednym rzędzie, nad którymi będziemy czuwać z sekatorem w ręce wycinając za długie pędy. Jest to propozycja dla tych, którzy mają mniejsze działki, lecz nie chcą wypielęgnowanych, ciętych, geometrycznie szpalerów.
Ci z kolei, którzy mają za mało miejsca na sad mogą zrobić dwa w jednym czyli żywopłot z jabłoni. Jabłonie posadzone gęsto wzdłuż granicy spełniają wszystkie funkcje żywopłotu, a gdy przyjdzie pora, rodzą smaczne owoce. Muszą to być odmiany szczepione na podkładkach słabo rosnących. Odstęp między drzewkami w zależności od ich pokroju może wynosić od 1,2 m do 50 cm przy drzewkach w szpalerze z drutu. Odmiany jabłoni na ten rodzaj żywopłotu to np.'Alkmene', 'Rubinota', 'Renette', 'Topaz'. Trzeba pamiętać, że jabłonie zapylają się obcym pyłkiem, dlatego w szpalerze należy posadzić co najmniej 2 odmiany, które będą mogły się wzajemnie zapylać.
Żywopłot utworzony z krzewów liściastych staje się bardziej przejrzysty na jesieni, kiedy opadną liście i zagęszcza się dopiero na wiosnę. Jeśli zatem zależy nam na ścisłej ochronie wnętrza ogrodu można żywopłot stworzyć z gatunków wiecznie zielonych np. różaneczników, laurowiśni i roślin iglastych.

Żywopłot formowany
W zależności od doboru roślin żywopłot formowany czyli cięty może spełniać różne funkcje. Wybierając rośliny niskie dorastające do 30-40 cm wysokości tworzymy obwódki, które akcentują ścieżki, kwatery z nasadzeniami kwiatów, albo same tworzą fantazyjne wzory. Do tego typu żywopłotu najbardziej odpowiednią rośliną jest bukszpan i ligustr, które są łatwe w uprawie i bardzo odporne na cięcie. Do takich obwódek nadają się również niskie odmiany tawuły japońskiej, pięciornika i porzeczki alpejskiej.
Wyższe żywopłoty (do 1,5 m wysokości) są wykorzystywane do obramowania większych powierzchni, zasłonięcia miejsc brzydkich lub nieatrakcyjnych np. śmietnika, kompostownika, osłonięcia placu zabaw dla dzieci lub też boiska do gry w piłkę. Najczęściej w takim żywopłocie sadzi się żywotniki, cisy, jałowce, ligustry. Poza cechami ozdobnymi pełnią również ważną funkcję ochrony przed wiatrem, hałasem, kurzem i oczami sąsiadów oraz przechodniów. Sadzi się je przeważnie wokół posiadłości by skutecznie odgrodzić się od innych. Tutaj zazwyczaj sadzimy żywotniki, cisy i jałowce kolumnowe. Można również użyć buków i grabów. Przy tych dwóch ostatnich należy się liczyć z osłabieniem funkcji izolacji wnętrza ogrodu od jesieni do wiosny, gdy liście zasychają i opadają. Częste przycinanie powoduje jednak zagęszczanie się roślin tak, że z biegiem lat trudno przebić wzrokiem gęstwinę konarów.
Zaletą żywopłotu strzyżonego jest to, że możemy posadzić go tam, gdzie jest bardzo mało miejsca - wystarczy wąski pasek ziemi 30-40 cm. Wadą jest duża ilość czasu jaką należy poświęcić, aby wyglądał pięknie i był zawsze idealnie przycięty (kilka razy w ciągu roku). Zaniedbanie w przycinaniu od razu widać i żywopłot przyciąga wzrok obserwatora nie z tego powodu co powinien.
Rośliny które można zastosować w tego typu żywopłocie muszą wykazać się pewną ilością cech koniecznych tzn. muszą dobrze znosić przycinanie, które powinno pobudzać je do rozkrzewiania, a nie osłabiać oraz powinny mieć zdolność wypuszczania nowych pędów z pąków śpiących, które znajdują się na starszych pędach - co pozwala tym roślinom, aby były zielone od samej podstawy.
Poszczególne gatunki roślin wyglądają szczególnie efektownie przy określonej wysokości np. buk od 2-4m, grab od 2- 4 m, klon polny od 2-4 m, ligustr od 0,5 - 2 m, bukszpan od 0,3-0,5 m.. Cis pospolity od 1-2,5 m, żywotnik zachodni (różne odmiany) od 1-4 m.
W żywopłocie strzyżonym drzewa lub krzewy muszą być posadzone dość gęsto, aby w krótkim czasie stworzyły „zielony mur". Rośliny te aby zachować piękno i zdrowie potrzebują dobrej gleby, silnego nawożenia i odpowiedniego nawadniania.

Sadzenie
Kiedy dokonamy wyboru rodzaju żywopłotu (strzyżony czy naturalny),gatunku roślin, kiedy wyznaczymy miejsce, możemy przystąpić do sadzenia. Kupujemy rośliny w pojemnikach- i te możemy sadzić przez cały sezon, bądź sadzonki z nagimi korzeniami, co jest tańsze i bardziej opłacalne przy długim żywopłocie, ale możemy je posadzić wczesną wiosną lub późną jesienią.
Przed sadzeniem roślin powinno się spulchnić podłoże, zwykle na dwa sztychy szpadla, odchwaścić, dodać kompostu, a do ziemi gliniastej trochę gruboziarnistego piasku, aby stała się bardziej przepuszczalna.
Odległość drzew i krzewów w żywopłocie należy dostosować do gatunku rośliny, rodzaju żywopłotu, warunków glebowych (jeśli ziemia jest słabsza rośliny należy sadzić gęściej). Chcąc osiągnąć efekt szczelnej zasłony można posadzić rośliny gęściej, lecz zbyt duże zagęszczenie roślin nie sprzyja ich prawidłowemu rozwojowi. Gatunki iglaste i duże krzewy liściaste sadzimy zazwyczaj w jednym rzędzie co 60 do 100 cm, słabiej rosnące gatunki liściaste np. jaśminowce, liliaki, berberysy sadzimy co 40-60 cm, iglaki kolumnowe w zależności od pokroju roślin od 30- 60 cm, jałowce i cisy kolumnowe co 30-40 cm, jeśli ma to być gęsty szpaler z buka, grabu lub ligustru, to odległość między sadzonkami powinna wynosić 20 cm. Możemy posadzić rośliny w jednym, dwóch lub trzech rzędach, ale zasadą jest, że rośliny powinny się mijać w poszczególnych rzędach- w ten sposób będą tworzyły gęstą zasłonę, a jednocześnie będą miały więcej miejsca dla siebie. Sadzenie w jednym rzędzie jest polecane dla żywopłotów nieformowanych oraz dla roślin iglastych światłolubnych np. jałowców i świerków. W dwóch rzędach powinny być sadzone rośliny, które będą poddawane mocnemu cięciu oraz te, które mają tworzyć gęsty szpaler.
Wzdłuż wyznaczonej linii żywopłotu rozciągamy sznurek, żeby zachować prostą linię nasadzenia. Wykopujemy rów o głębokości dwa razy większej niż bryła korzeniowa roślin i spulchniamy łopatą samo dno wykopu, aby rośliny mogły się łatwiej zakorzenić. Jeśli sadzimy rośliny z odkrytymi korzeniami, to wcześniej należy korzenie dobrze namoczyć i przyciąć na długość około 20 cm (najcenniejsze są drobne korzonki, które najwcześniej zaczną pobierać wodę). Jeśli są to rośliny w pojemnikach, należy je dobrze podlać lub namoczyć cały pojemnik, aby bryła korzeniowa dobrze odeszła z pojemnika bez uszkodzenia korzeni. Jeśli okaże się po wyjęciu rośliny z pojemnika, że korzenie są bardzo poskręcane, należy je lekko poprzecinać a bryłę rozluźnić, co ułatwi przyjęcie się rośliny w nowym miejscu. Ustawiamy rośliny w dołku w równych odstępach i zasypujemy korzenie, pilnując aby sadzonki pozostały w pionie. Powinny być posadzone na tej samej głębokości na jakiej rosły w szkółce. Podsypujemy korzenie ziemią, tak aby dobrze wypełniła puste przestrzenie między nimi. Ziemię wokół krzewów lekko udeptujemy tworząc nieduży rowek, w którym będzie zbierała się woda. Obficie podlewamy rośliny, aby korzenie zostały oblepione ziemią, a z wykopu wydostał się nadmiar powietrza. Z tego powodu podlewanie świeżo posadzonych roślin jest konieczne, nawet wówczas, gdy prace wykonujemy podczas deszczu. Gdy woda wsiąknie w podłoże wokół krzewów, jeśli jest to konieczne, dosypujemy trochę ziemi i rozsypujemy ściółkę z kory, trocin lub grubego żwiru, które zatrzymają wilgoć w glebie i ograniczą rozwój chwastów. Wokół wysokich drzew i krzewów zamiast ściółki można posadzić rośliny okrywowe np. barwinek, trzmielinę czy bluszcz. Dobrze posadzona roślina nie powinna dać się łatwo wyciągnąć z ziemi. Jeśli krzewy liściaste sadzimy wczesną wiosną należy przyciąć im gałęzie po posadzeniu, natomiast gdy żywopłot zakładamy na jesieni to cięcie wykonujemy dopiero na wiosnę.
W przypadku sadzenia roślin w większych odstępach np. co 1 m, miejsce pod każdą roślinę można przygotować osobno. Należy wykopać dół dwa razy większy od bryły korzeniowej, oddzielając ziemię bardziej urodzajną (z wierzchu) od tej z głębi wykopu. Później lepsza służy do obsypywania korzeni, a gorszą kładziemy na wierzchu. Przy sadzeniu należy uważać aby bryła korzeniowa się nie rozpadła oraz nigdy nie chwytać za pień rośliny przy przenoszeniu jej do dołka. Jeśli jest duża i ciężka pracę należy wykonać przy pomocy drugiej osoby, położyć na kawałku tkaniny lub zastosować okrągłe pniaki do przesunięcia roślin. Niekiedy, jeśli drzewa są bardzo duże, może zaistnieć konieczność użycia samochodu i dźwigu, ale z tym na pewno poradzą sobie specjaliści.
Jeśli sadzimy małe rośliny to uzyskanie gęstego żywopłotu formowanego wysokości 1,5 m wymaga od 5 do 8 lat (w zależności od gatunku roślin), zaś niestrzyżonego od 3 do 5 lat. Jeśli nie chcemy tyle czekać możemy kupić rośliny starsze i wyższe, ale też droższe. Jeśli nasz żywopłot zajmuje krótki odcinek, należy się dobrze zastanowić, skalkulować koszta i rozstrzygnąć czy warto czekać dłużej czy od razu mieć żywopłot o pożądanej wysokości.

Pielęgnacja
Żywopłoty formowane wymagają regularnego przycinania: przynajmniej 2 razy w roku, a czasem nawet 4 razy. W ten sposób nadajemy im geometryczną formę, mamy wpływ na ilość miejsca jaką zajmują, kontrolujemy ich szerokość, wysokość, a także gęstość.
Krzewy liściaste przycinamy na wysokość 20 cm od ziemi, aby rośliny zagęścić w dolnej części. Drugie cięcie należy wykonać na wiosnę następnego roku tak, aby zostało ok. 25 cm ostatniego przyrostu. Podobnie robimy przez następnych kilka lat, a gdy żywopłot zbliża się do pożądanej wysokości corocznie zostawiamy ok. 3 cm ostatniego przyrostu. Pierwsze, główne cięcie powinno być wykonane wczesną wiosną, kiedy nie ma już silnych mrozów i przed rozpoczęciem wegetacji roślin. W przypadku roślin, których przyrosty mogłyby zostać uszkodzone przez przymrozki majowe np. bukszpan, ligustr- cięcie należy wykonać, gdy nie ma już takiego zagrożenia np. na koniec maja. Kolejne cięcia wykonuje się w miarę potrzeby, nawet co miesiąc, aby wszystkie młode pędy zdążyły zdrewnieć do zimy.
Krzewy iglaste przez pierwsze lata pozostawiamy bez przycinania. Gdy będą dochodzić do pożądanej wysokości strzyżemy je raz, lub co najwyżej dwa razy do roku. Pierwsze cięcie przeprowadza się wiosną, zanim rośliny wypuszczą nowe przyrosty, a drugie latem.
Cięcia wykonuje się specjalnym sekatorem do żywopłotów lub specjalnymi nożycami elektrycznymi. Aby było równo trzeba się posłużyć sznurkiem rozpiętym na pożądanej wysokości. Boczne ściany żywopłotu powinny być nachylone pod kątem 80 st., a przekrój poprzeczny bryły powinien przypominać trapez. Pozwoli to na lepsze oświetlenie dolnych partii roślin, które będą lepiej zagęszczone i zdrowsze. Jedynie żywopłot z roślin znoszących zacienienie np. cisy, buki, graby można formować w kształcie prostokąta.
Cięcie żywopłotów nieformowanych ograniczamy do usuwania starych, ogołoconych pędów oraz tych, które przemarzły w czasie zimy. Możemy również skrócić o 2/3 długości młode przyrosty. W przypadku krzewów kwitnących kierujemy się wskazówkami takimi jak w przypadku roślin rosnących pojedynczo. Zazwyczaj jest to wczesna wiosna u krzewów kwitnących późną wiosną i latem, zaś w przypadku krzewów kwitnących wczesną wiosną cięcie należy wykonać zaraz po kwitnieniu.
Podczas sadzenia nie należy nawozić roślin, aby lepiej się zakorzeniły. Korzenie będą zmuszone rozrastać się w poszukiwaniu składników pokarmowych. Rośliny posadzone jesienią nawozimy wiosną, kiedy pojawią się pierwsze przyrosty, a te które zostały posadzone wiosną zasilamy dopiero po dwóch miesiącach i to stosując połowę zalecanej dawki. W późniejszym okresie rośliny będą wymagały intensywnego nawożenia, zwłaszcza w żywopłocie strzyżonym.
W żywopłocie rośliny rosną w dużym zagęszczeniu konkurują ze sobą o wodę. Należy zatem dbać aby podłoże było dobrze nawodnione. Lepiej jest jednak nawadniać rzadziej, ale za to głębiej tzn. niewielkim strumieniem wody podlewać rośliny tak długo, aby woda dotarła do najgłębszych partii korzeni.
Większość roślin żywopłotowych wymaga dużo słońca. Czasem jednak musimy posadzić je przy murze, gdzie będą zacienione z jednej strony. Wybierzmy wówczas cis, buk, grab, gdyż rośliny te dobrze znoszą zacienienie boczne. Nie możemy natomiast posadzić w tym miejscu świerków, modrzewi gdyż stracą dolne pędy.

Rośliny na żywopłot
Rośliny iglaste przydatne na żywopłoty to: cis pospolity (Taxus boccata), cis pośredni (Taxus x media), cyprysik Lawsona (Chamaecyparis lawsoniana), jałowiec chiński (Juniperus chinensis), jałowiec pospolity (Juniperus communis), świerk serbski (Picea omorica), świerk kłujący (Picea pungens), świerk pospolity (Picea abies), żywotnik zachodni (Thuja occidentalis),żywotnik olbrzymi (Thuja plicata) modrzew europejski (Larix decidua). Każda z tych roślin ma wiele odmian różniących się pokrojem, wysokością, kolorem, z których można stworzyć barwną kompozycję.
Gatunki liściaste to: berberys (Berberis),ligustr pospolity (Ligustrum vulgare), ligustr jajolistny (Ligustrum ovalifolium), laurowiśnia wschodnia (Prunus laurocerasus), mahonia pospolita (Mahonia aqifolium), ostrokrzew (Ilex), buk zwyczajny (Fagus sylvatica), grab pospolity (Carpinus betulus), głóg jednoszyjkowy (Crateagus monogyna), klon polny (Acer campestre), bez czarny (Sambucus nigra ), bez czarny 'Aurea" (Sambucus nigra 'Aurea'), pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica), ketmia (Hibiskus syriacus).